Huyện có 8 đơn vị hành chính, gồm 7 xã và 1 thị trấn với 66 thôn, khu phố. Người dân chủ yếu phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại và dịch vụ. Do điểm xuất phát thấp, Ba Chẽ vẫn là huyện khó khăn, đồng bào dân tộc có mức sống thấp, tỷ lệ hộ nghèo còn 0,27%, hộ cận nghèo 0,89%. Do đó, những hủ tục lạc hậu chưa được xóa bỏ trong đó có tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.

Theo thống kê của Phòng Dân tộc huyện Ba Chẽ, giai đoạn từ năm 2021-2023, huyện có 43 trường hợp tảo hôn, trong đó có 6 cặp tảo hôn cả vợ cả chồng, 59 trường hợp sinh con khi chưa đủ 18 tuổi, sống đơn thân, tập trung ở xã Đồn Đạc.

Đồn Đạc là xã khu vực 1 của huyện Ba Chẽ, trên 80% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số. Trước đây, phong tục tập quán lạc hậu, hiểu biết về pháp luật của người dân còn hạn chế, nạn tảo hôn diễn ra thường xuyên. Trước thực tế đó, cấp ủy, chính quyền địa phương đã lãnh đạo, chỉ đạo, phân công nhiệm vụ cụ thể cho các phòng, ban liên quan thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống” trên địa bàn xã Đồn Đạc.

Năm 2018, xã Đồn Đạc thành lập Câu lạc bộ “Phòng ngừa tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống” tại thôn Làng Cổng với 30 thành viên. Để Câu lạc bộ hoạt động hiệu quả, xã giao cho Hội Liên hiệp Phụ nữ xã phối hợp với cán bộ dân số, trạm y tế tuyên truyền, vận động người dân ngăn ngừa xóa bỏ tình trạng tảo hôn. Để tăng hiệu quả tuyên truyền, Câu lạc bộ đã dịch nội dung trong tờ rơi thành tiếng dân tộc để tuyên truyền đến tất cả người dân trong xã.

Ông Triệu Xuân Hải, người uy tín ở thôn Làng Cổng, xã Đồn Đạc cho biết, 4 năm nay, bằng uy tín, sự từng trải, nắm rõ sinh hoạt, tập quán của bà con, ông Hải đã chủ động tuyên truyền, giáo dục con cháu, dòng họ, bà con trong thôn, phải kết hôn đúng độ tuổi, không được lấy vợ lấy chồng sớm. Ông cho biết, tôi đã tuyên truyền rất nhiều về nạn tảo hôn, chỉ cho bà con hiểu được tác hại của tảo hôn mang lại. Với phương châm "mưa dầm thấm lâu", đến nay, thôn tôi không xảy ra trường hợp nào tảo hôn nào nữa.

Ông Triệu Quay Thoòng, người cao tuổi thôn Làng Cổng, xã Đồn Đạc chia sẻ, so với trước kia thì hiện nay nhận thức của bà con được nâng lên rất nhiều. Bà con cũng theo dõi thông tin, trên báo, đài, cũng hiểu được tác hại của tảo hôn nên bảo ban nhau từ bỏ.

Theo thống kê, từ đầu năm đến nay, xã Đồn Đặc xảy ra 24 trường hợp, có 20 trường hợp tảo hôn vợ hoặc chồng, 4 trường hợp sinh con dưới 18 tuổi, không có trường hợp hôn nhân cận huyết thống. Độ tuổi trung bình sinh con của các đối tượng thường từ 16 đến 17 tuổi đối với nữ, thậm chí có trường hợp chỉ 14 đến 15 tuổi.

Để giảm thiểu tình trạng tảo hôn trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số huyện Ba Chẽ đã chủ động rà soát các cặp tảo hôn trên địa bàn, theo dõi, kiểm tra việc đăng ký kết hôn, khai sinh, quản lý chặt chẽ về hộ tịch, nhập tịch; đề xuất đưa quy định về phòng, chống tảo hôn vào trong quy ước, tiêu chuẩn của thôn để xét thành tích thi đua.

Cùng với đó, nêu gương người tốt, việc tốt, phê bình những cá nhân, tập thể không thực hiện chính sách dân số. Tuyên truyền trẻ vị thành niên kết hôn đúng độ tuổi theo quy định, không tảo hôn. Trong năm, huyện tổ chức 5 đợt tuyên truyền phổ biến pháp luật đến các thôn, bản, thu hút trên 4.000 lượt người nghe.

Bên cạnh đẩy mạnh tuyên truyền đến các thôn, bản vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, công tác tuyên truyền cho học sinh dân tộc thiểu số cũng được huyện Ba Chẽ quan tâm.

Mới đây, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Ninh phối hợp với huyện tổ chức diễn đàn học sinh dân tộc thiểu số nói không với tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống với sự tham gia của hơn 600 thầy, cô giáo và các em học sinh. Những diễn đàn, sân khấu hóa, nhiều tiểu phẩm mới mẻ đã giúp các em nâng cao nhận thức và ý thức được tác hại của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Từ đó, chủ động trong việc phòng tránh, kết hôn đúng độ tuổi, góp phần đẩy lùi, xóa bỏ tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trên địa bàn.

Em Phạm Mai Uyên, học sinh lớp 9B, Trường Phổ thông dân tộc nội trú huyện Ba Chẽ cho biết: Qua diễn đàn này, em sẽ tuyên truyền cho các bạn rằng không nên lấy chồng sớm, khi nào đủ tuổi, có nghề nghiệp ổn định thì hãy lấy chồng. Riêng em, sau khi học xong cấp 2, cấp 3, có cơ hội em sẽ học tiếp lên đại học. Khi có việc làm ổn định, lo được cho cuộc sống của mình em sẽ nghĩ đến việc lấy chồng.

Theo Vi Văn Dũng, Phó Trưởng phòng Dân tộc huyện Ba Chẽ, tỉnh Quảng Ninh, thời gian này, huyện Ba Chẽ đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Triển khai đến tất cả các đối tượng già làng, trưởng bản, người có uy tín, đặc biệt Đoàn thanh niên, Hội phụ nữ phối hợp tuyên truyền đến các trường học, nhất là các em học sinh lứa tuổi vị thành niên để giảm thiểu, ngăn ngừa, xóa bỏ nạn tảo hôn ra khỏi đời sống.

Với sự vào cuộc của các cấp ngành địa phương, đặc biệt là những nỗ lực của công tác tuyên truyền, nhận thức về vấn đề tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống của đồng bào dân tộc thiểu số huyện Ba Chẽ ngày càng được nâng cao. Đây chính là cơ sở quan trọng để huyện Ba Chẽ ngăn ngừa, đẩy lùi tiến tới chấm dứt nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.

Vân Hà