Dẫn chúng tôi thăm một số điểm du lịch cộng đồng trên địa bàn như: Bản Lao Chải, xã Khun Há; bản Sì Thâu Chải, xã Hồ Thầu; hay bản Thẳm, xã Bản Hon... để trải nghiệm, khám phá cảnh quan thiên nhiên, những món ẩm thực, bản sắc văn hóa của các dân tộc Lự, Mông, Dao, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Tam Đường Đỗ Trọng Thi chia sẻ: “Địa phương thường xuyên quan tâm đến công tác nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn sống những lễ hội, bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của mỗi dòng họ, tộc người trước nguy cơ mai một, thất truyền ngay tại cộng đồng. Cùng với đó là tuyên truyền, vận động người dân xóa bỏ các tập tục lạc hậu gắn với xây dựng các điểm du lịch cộng đồng, tạo sinh kế mới giúp người dân ổn định đời sống, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội trên địa bàn”.

Khác với Tam Đường, huyện biên giới Mường Tè là địa bàn cư trú chủ yếu của đồng bào DTTS như: Si La, Cống, Mảng, La Hủ..., vì vậy, những năm qua, công tác tôn vinh, phát huy giá trị, bản sắc văn hóa các dân tộc gắn với thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội luôn được huyện quan tâm chú trọng. Nhờ đó, nhiều lễ hội như: Mừng cơm mới của dân tộc Si La, Tết Ngô của dân tộc Cống, hay những bài hát, điệu múa của các dân tộc trước nguy cơ thất truyền đã được khôi phục, bảo tồn, viết thành sách, tổ chức các lớp truyền dạy, dựng video clip để truyền thông, phổ biến đến cộng đồng... Từ đó, bản sắc, những nét đẹp trân quý của các tộc người đã thực sự hồi sinh ngay tại cộng đồng.

“Để thế hệ con cháu được hiểu biết thêm về văn hóa truyền thống của dân tộc mình, tôi đã phối hợp nghiên cứu, sưu tầm và cùng viết nên cuốn sách Trường ca Xa nhà ca của dân tộc Hà Nhì để truyền lại cho con cháu. Bên cạnh đó, tôi cũng đã chủ động truyền dạy các câu ca dao, tục ngữ, tục thờ cúng tổ tiên... đến thế hệ trẻ của người Hà Nhì trên địa bàn” - nghệ nhân dân gian Pờ Lóng Tơ, xã Mù Cả, huyện Mường Tè chia sẻ.

Để có những cách làm sáng tạo, hiệu quả, phù hợp với từng cộng đồng, tộc người trong việc tôn vinh và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ từ tỉnh đến cơ sở, qua các kỳ đại hội, Đảng bộ tỉnh Lai Châu luôn triển khai những Nghị quyết chuyên đề nhằm thúc đẩy công tác tôn vinh, phát huy bản sắc văn hóa như: Nghị quyết số 13/NQ-TU về “Đẩy mạnh xây dựng, nâng cao hiệu quả, chất lượng đời sống văn hóa cơ sở trong giai đoạn tới”; Đề án “Nâng cao hiệu quả, chất lượng công tác tư tưởng của Đảng bộ tỉnh giai đoạn 2016-2020”; Nghị quyết số 04-NQ/TU ngày 17/2/2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về “Bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh Lai Châu”.

Nhờ có sự quan tâm triển khai thực hiện đồng bộ, toàn diện của các cấp ủy, chính quyền địa phương nên đến nay, trên địa bàn tỉnh Lai Châu có 40 lễ hội truyền thống tiêu biểu các DTTS được phục dựng, duy trì tổ chức thường niên; 955 đội văn nghệ quần chúng. Hàng năm, có rất nhiều các cuộc liên hoan, hội thi, hội diễn cấp tỉnh, cơ sở được tổ chức như: Hội diễn nghệ thuật quần chúng các xã biên giới; Hội diễn nghệ thuật quần chúng và trình diễn trang phục DTTS; Liên hoan hát Then đàn tính..., đã thu hút hàng ngàn khán giả đến xem, cổ vũ.

Nhưng quan trọng hơn cả, chính những nghệ nhân, diễn viên tham gia cuộc thi sẽ là những hạt nhân lan tỏa, lưu truyền bản sắc văn hóa của mỗi tộc người. Qua đó, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ, sáng tạo văn hóa tinh thần của quần chúng nhân dân, đồng thời, tạo môi trường gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc.

“Đặc biệt, các di sản văn hóa phi vật thể thuộc loại hình thành ngữ, tục ngữ, ca dao, câu đố, truyện cổ tích, các tri thức bản địa, phong tục tập quán tốt đẹp của các DTTS được đưa vào chương trình giảng dạy của các cấp học trên địa bàn toàn tỉnh. Các loại hình văn học dân gian còn được bảo tồn, phát huy giá trị thông qua những sinh hoạt cộng đồng của các dân tộc như lễ tết, lễ cưới, lễ lên nhà mới, các nghi lễ vòng đời... Qua đó, tạo môi trường, điều kiện để loại hình hát Then cổ, ca dao, dân ca, tục ngữ, các loại văn khấn... được bảo tồn, phát huy trong đời sống cộng đồng” - ông Trần Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu cho biết.

Cùng với những cách làm hiệu quả trên, thì công tác nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn, phát huy giá trị các làn điệu dân ca, dân vũ các dân tộc được ngành văn hóa tổ chức thực hiện thường xuyên thông qua việc mở các lớp truyền dạy chữ Nôm Dao, chữ Thái cổ; truyền dạy kỹ thuật tạo hoa văn trên vải bằng sáp ong dân tộc Mông; truyền dạy kỹ thuật chế tác và sử dụng đàn tính dân tộc Thái, khèn bè dân tộc Lào; truyền dạy hát dân ca...

Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh phối hợp với các nghệ nhân, những người am hiểu về văn hóa các dân tộc ở địa phương đã tổ chức 18 lớp truyền dạy về các trò chơi dân gian, các câu đố, thành ngữ, tục ngữ các dân tộc... tại các địa phương nơi đồng bào DTTS sinh sống. Đặc biệt, những năm gần đây, công tác tôn vinh, phát huy giá trị bản sắc văn hóa các DTTS còn được gắn kết với việc tổ chức Ngày hội văn hóa, du lịch cấp huyện, tỉnh, khu vực, toàn quốc; Tuần du lịch... nhằm giới thiệu, quảng bá về những nét đẹp, đặc trưng riêng biệt về văn hóa, con người các DTTS đến du khách trong và ngoài nước.

Phát huy những kết quả đạt được, thời gian tới, tỉnh Lai Châu tiếp tục tôn vinh, phát huy giá trị bản sắc văn hóa các DTTS thông qua việc khuyến khích giới trẻ tiếp thu các di sản văn hóa, quan tâm đến việc phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú, Nghệ nhân Nhân dân các DTTS; xây dựng và đề nghị công nhận các danh hiệu di sản văn hóa... nhằm đáp ứng nhu cầu hưởng thụ và làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân, đồng thời, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội trong vùng đồng bào DTTS.

Nhật Minh