Người Sami là hậu duệ của dân tộc du mục sinh sống phía Bắc vùng Scandinavia trong hàng nghìn năm. Nguồn gốc cụ thể của người Sami vẫn còn chưa rõ ràng; một số học giả cho rằng, người Sami thuộc dân tộc Paleo-Sibefa, một số khác khẳng định, người Sami từ các dân tộc sống trên núi cao ở Trung Âu.

Chăn nuôi tuần lộc mang lại nguồn thủ nhập chính cho người Sami. Người Sami thường chăn tuần lộc và sống trong các lều hoặc chòi. Hằng năm, một số gia đình người Sami sẽ di cư cùng đàn tuần lộc sang các đồng cỏ mới và tìm kiếm nguồn thực phẩm bằng cách săn bắn và câu cá. Nổi tiếng nhất trong bộ tộc Sami là những người du mục có tên gọi riêng là người Lapps, sống quen với môi trường giá lạnh và thuần hóa tuần lộc.

Trước đây, để di chuyển, người Lapps sử dụng tuần lộc để kéo xe trượt tuyết. Ngày nay, hầu hết người Lapps dùng xe trượt tuyết chuyên dụng để chăn tuần lộc; họ dùng cả máy bay trực thăng và radio để định vị đàn tuần lộc.

Những vật thủ công của người Sami được gọi là 'Duodji”, bao gồm dao, trống, cốc gỗ. Phụ nữ Sami thường dùng da tuần lộc và rễ cây để may quần áo. Ngoài ra, họ còn dùng thân cây bạch dương và cây sam để đan giỏ. Quần áo của người Sami có tên gọi riêng là “gaktu” được may từ da tuần lộc, lan, bông hoặc lụa với dải màu hoa văn màu đỏ và vàng trên nền mâu xanh đậm. Phụ nữ và trẻ em Sami thường quàng những chiếc khăn tua rua quanh vai. Cả đàn ông và phụ nữ Sami đều mặc áo khoác và giày da tuần lộc. Tuy nhiên, người Sami không đi tất mà lót giày bằng cỏ mềm để bảo vệ chân trướccái lạnh và ẩm ướt.

Thực phẩm chính của người Sami là thịt tuần lộc và cá, được chế biến thành các món luộc, nướng, sấy khô, hun khói hoặc muối. Các loại quả mọng hoang dã cũng nằm trong nhóm thực phẩm của người Sami, đặc biệt là quả dâu tây. Để giúp giữ ấm cơ thể và tỉnh táo trong môi trường lạnh, người Saml thường uống cà phê nóng liên tục trong ngày.

Shaman giáo là tôn giáo chính của người Sami, trong đó, người Sami tin vào sự kết nối giữa đất đai, động vật và các hiện tượng siêu nhiên; đồng thời tin vào những linh hồn liên quan đến người quá cố. Những truyền thuyết dân gian được người Sami sáng tạo nên phần lớn liên quan trực tiếp đến môi trường sống khắc nghiệt của họ.

Một trong những câu chuyện dân gian nổi tiếng nhất của người Sami là chuyện về "người dẫn đường". Câu chuyện kể về ngôi làng người Samibị bộ lạc Tjudes tấn công. Mặc dù đã chiến đấu kiên cường, nhưng dân làng bị thương vong gần hết, chỉ còn lại một cậu bé. Sau đó, những chiến binh Tjudes ép buộc cậu bé dẫn tới một ngôi làng khác để tiếp tục tấn công. Cậu bé miễn cưỡng đồng ý, thuyết phục các chiến bình buộc dây thừng với nhau để không bị lạc và dẫn họ leo lên một ngọn núi. Khi tới một vách núi, cậu bé đã tìm cách kéo tất cả các chiến binh Tjudes rơi cùng mình xuống núi. Câu chuyện cảm động về sự hy sinh cứu người Sami của cậu bé "dẫn đường” đã truyền cảm hứng cho nhiều bộ phim và thơ ca trong thế giới hiện đại.

Ngày nay, hầu hết người Sami sống theo phong cách hiện đại và định cư tại các thị trấn. Còn lại, bộ phận nhỏ người Sami vẫn sống trong các ngõ lều truyền thống, hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ, công nghiệp, du lịch và hành chính công.

Thu Minh