Bài 5: Thế hệ trẻ - chủ thể giữ “nền móng” văn hóa vững chắc

Vai trò của thanh niên hết sức quan trọng

Thực tế cho thấy, trong thời gian qua, thế hệ trẻ nói chung, thanh niên nói riêng đã tích cực tham gia vào việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống thông qua nhiều hình thức phong phú, đa dạng. Đáng chú ý là việc xây dựng đời sống văn hóa ở nông thôn, bài trừ các hủ tục; tổ chức các hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức của cộng đồng về bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa; triển khai hoạt động khởi nghiệp trong lĩnh vực văn hóa; thành lập các câu lạc bộ văn hóa truyền thống trong trường học...

Cùng với việc tiếp tục phát huy phong trào xung kích, tình nguyện tham gia các hoạt động tuyên truyền, quảng bá văn hóa truyền thống, thanh niên còn là lực lượng xung kích đi đầu trong việc bảo vệ, giữ gìn văn hóa thông qua các hoạt động dịch vụ du lịch, kinh doanh, sản xuất... Đồng thời, thanh niên tích cực tham gia, phối hợp, hỗ trợ tổ chức các lễ hội truyền thống, các cuộc thi, liên hoan văn hóa tại các địa phương.

Tại Hội thảo Văn hóa 2022 diễn ra ngày 17/12/2022, tại tỉnh Bắc Ninh, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Bùi Quang Huy khẳng định, trong những năm qua, tổ chức Đoàn đã triển nhiều hoạt động bảo tồn các di sản văn hóa, các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc; đồng thời, tập trung tuyên truyền, giáo dục, vận động thanh niên và nhân dân gìn giữ và phát huy các phong tục, tập quán tốt đẹp, phù hợp với văn hóa dân tộc.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đã đạt được, vẫn còn một bộ phận thanh thiếu niên có biểu hiện tiêu cực, đánh mất bản sắc văn hóa, truyền thống dân tộc; lãng quên, thờ ơ với văn hóa truyền thống. Đặc biệt, một số thanh niên xa rời giá trị truyền thống, du nhập những hoạt động văn hóa tiêu cực, không phù hợp thuần phong, mỹ tục của dân tộc Việt Nam.

Theo các chuyên gia, hiện nay, việc phát huy vai trò của thế hệ trẻ trong bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc đang gặp không ít khó khăn, thách thức. Chẳng hạn như nhận thức của một bộ phận không nhỏ giới trẻ về văn hóa truyền thống chưa thật sự đầy đủ và đúng đắn, do đó chưa thấy hết được vai trò, trách nhiệm của mình trong việc giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa mà cha ông để lại. Trong khi đó, mặt trái của cơ chế thị trường, xu thế hội nhập và sự biến đổi của kinh tế - xã hội đã tác động mạnh mẽ đối với thanh niên, làm cho thế hệ trẻ dễ phai nhạt các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.

Nâng cao trách nhiệm của tổ chức Đoàn và thế hệ trẻ

Để phát huy vai trò của thanh niên trong việc bảo tồn bản sắc văn hóa các DTTS, ông Đinh Xuân Thắng, Phó Vụ trưởng Vụ Tuyên truyền, Ủy ban Dân tộc cho rằng, cần xây dựng đội ngũ đoàn viên, thanh niên làm nòng cốt; quan tâm đào tạo, bồi dưỡng đoàn viên, thanh niên là người DTTS trong việc triển khai các hoạt động góp phần phát huy, bảo tồn bản sắc văn hóa các DTTS. Đặc biệt, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cần phối hợp chặt chẽ với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ủy ban Dân tộc trong việc triển khai Dự án 6 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS gắn với phát triển du lịch” trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030.

Bên cạnh đó, tổ chức Đoàn các cấp cần tuyên truyền sâu rộng đến cán bộ, đoàn viên, thanh thiếu nhi về tầm quan trọng của việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số; triển khai phong trào “Tuổi trẻ chung tay bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số”; tổ chức dạy tiếng dân tộc cho cán bộ Đoàn, Hội, Đội vùng đồng bào DTTS. Ngoài ra, tổ chức tuyên dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân thanh thiếu nhi DTTS có thành tích xuất sắc trong bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS.

Theo Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Bùi Quang Huy, để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc trong giai đoạn hiện nay, tổ chức Đoàn cần tăng cường nguồn lực hỗ trợ, xây dựng cộng đồng kết nối giữa các doanh nghiệp và đoàn viên, thanh niên trong phát triển công nghiệp văn hóa; tăng cường các hoạt động tập huấn nâng cao kỹ năng tuyên truyền, giáo dục, định hướng văn hóa, gắn với kiểm tra, giám sát, xử lý kịp thời các hành vi lệch lạc về văn hóa trong đoàn viên, thanh thiếu niên.

Tiến sĩ Vũ Diệu Trung, Giám đốc Trung tâm dữ liệu di sản văn hóa, Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam cho biết, việc truyền dạy cho thế hệ trẻ kế tục thực hành các loại hình di sản là một nhiệm vụ quan trọng. Do đó, cần thiết phải tăng chỉ tiêu ưu tiên xét tuyển hệ cử tuyển cho con em là người DTTS học các ngành quản lý văn hóa, di sản văn hóa tại các trường cao đẳng, đại học. Xây dựng các nội dung giáo dục về di sản văn hóa của các DTTS vào chương trình dạy học ở bậc trung học cơ sở, trung học phổ thông và các trường nội trú…

Trao đổi về vấn đề này, đoàn viên Hoàng Diệu Linh (ở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang), thí sinh Hội thi “Người đẹp miền Cao nguyên đá” cho rằng, tổ chức Đoàn cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức và năng lực xây dựng, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa bản địa cho thanh niên; đẩy mạnh phối hợp với ngành văn hóa, các nghệ nhân dân gian, người có uy tín trong cộng đồng các DTTS để tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, truyền dạy các giá trị văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong thanh niên, đấu tranh chống các biểu hiện tiêu cực về văn hóa, xóa bỏ các hủ tục...

Thùy Chi