Xã Lùng Cải được xác định là địa phương có tỷ lệ phụ nữ sinh con trước 18 tuổi cao nhất của huyện Bắc Hà. Năm 2022, có 15 trường hợp phụ nữ sinh con trước tuổi, chiếm tỷ lệ 23%. Do vậy, vừa qua, xã Lùng Cải và xã Tả Củ Tỷ được Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Lào Cai phối hợp với Trung tâm Y tế huyện Bắc Hà lựa chọn làm mô hình điểm “Nói không với tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống”.

Mỗi mô hình có 11 thành viên, căn cứ vào tình hình thực tế, các tổ tư vấn ở thôn, bản có nhiệm vụ tư vấn, hỗ trợ pháp luật, hôn nhân và gia đình, các vấn đề liên quan đến tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống cho người dân, góp phần nâng cao chất lượng dân số.

Thấy được sự vất vả của mình khi lấy chồng sớm nên khi thấy tổ tư vấn mô hình điểm “Nói không với tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống” đến tuyên truyền, vận động, chị Vàng Thị Xanh, thôn Xín Chải Lùng Chín, xã Lùng Cải, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai đã không do dự ký vào bản cam kết không cho con lấy vợ, lấy chồng khi chưa đủ tuổi kết hôn. Chị chia sẻ, mình lấy chồng rồi sinh con sớm, mình thấy khổ lắm rồi, bây giờ nhất định không nghe chồng bắt con gái lấy chồng sớm nữa, mình thuyết phục chồng cho con đi học, rồi đi làm, tìm được cái nghề rồi mới cho con lấy chồng, để con đỡ khổ.

Cùng với việc ra mắt mô hình, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh còn tổ chức tuyên truyền cho hơn 100 em học sinh và phụ huynh trường Tiểu học và Trung học cơ sở Lùng Cải. Trong đó, tập trung tuyên truyền những nội dung liên quan đến sức khỏe sinh sản, Luật Hôn nhân và gia đình, tác hại của tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, giúp phụ huynh, học sinh nâng cao nhận thức, ý thức pháp luật, chuyển đổi hành vi trong hôn nhân để giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.

Em Thào Thị Liên, học sinh lớp 9A, Trường Tiểu học và Trung học cơ sở xã Lùng Cải, huyện Bắc Hà chia sẻ, được nghe các cô, các chú tuyên truyền về tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, theo cháu hiểu thì không được lấy vợ và lấy chồng sớm, bây giờ tuổi của chúng cháu đang là tuổi học sinh, trước tiên phải cố gắng học tập. Sau khi biết được những tác hại của tảo hôn và kết hôn sớm, cháu cũng sẽ tuyên truyền cho gia đình, các bạn trong lớp không nên lấy vợ, lấy chồng sớm.

Những năm trước, xã Tả Phời có một số trường hợp tảo hôn, nhiều trường hợp sinh con dưới 18 tuổi. Khi Câu lạc bộ “Nói không với tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống” được thành lập, đến nay, Tả Phời đã không còn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, phụ nữ sinh con dưới 18 tuổi cũng giảm đáng kể. Đây là tín hiệu tích cực được ghi nhận trong công tác tuyên truyền, vận động, góp phần thay đổi nhận thức của nhiều gia đình về công tác kế hoạch hóa gia đình, xóa bỏ dần nạn tảo hôn đã tồn tại bấy lâu nay.

Những năm qua, tỉnh Lào Cai có nhiều giải pháp giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống. Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình cũng phối hợp với các cấp, các ngành, xây dựng nhiều mô hình điểm như: Câu lạc bộ phụ nữ không có con tảo hôn; Câu lạc bộ tiền hôn nhân nói không với tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; tổ chức các diễn đàn thanh niên nói không với tảo hôn, hôn nhân cận huyết và chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên…

Năm 2022, Bắc Hà có 147 người có ý định tảo hôn được chính quyền địa phương tuyên truyền ngăn chặn thành công. Theo thống kê, từ năm 2018-2022, huyện Bắc Hà có 303 trường hợp tảo hôn; 523 trường hợp sinh con trước 18 tuổi. Từ đầu năm 2023 đến nay, huyện có 9 trường hợp tảo hôn, giảm 8 trường hợp so với năm trước; 75 trường hợp sinh con trước tuổi kết hôn, trong đó có 60 trường hợp sinh con lần đầu giảm 2 trường hợp so với cùng kỳ năm trước.

Bên cạnh đó, huyện Bắc Hà cũng đẩy mạnh công tác tuyên truyền về ngăn ngừa, phòng chống tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống. Huyện đã tổ chức 10 hội nghị, hội thảo với 1.750 lượt người tham gia, phát 1.200 tờ rơi áp phích, băng rôn, khẩu hiệu; huy động sự vào cuộc của cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành và toàn thể nhân dân, phấn đấu mục tiêu đến năm 2025, Bắc Hà sẽ không còn tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.

Ông Phạm Hồng Thanh, Phó Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Lào Cai cho biết, cần có chính sách động viên, khen thưởng đối với cá nhân, tập thể thực hiện tốt chính sách dân số. UBND các xã, thị trấn cần quyết liệt xử lý vi phạm hành chính không cắt hộ khẩu, nhập khẩu, không đăng ký kết hôn cho những đối tượng vi phạm. Do đó, tảo hôn trên địa bàn tỉnh Lào Cai đã giảm thiểu rất nhiều so với trước đây.

Tuy nhiên, để giải quyết triệt để nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống không phải một sớm một chiều. Ngoài đẩy mạnh công tác tuyên truyền, huyện còn định hướng tạo sinh kế, việc làm, hỗ trợ sản xuất; tuyên truyền giáo dục giới tính nhất là với trẻ vị thành niên, điều này đòi hỏi quyết tâm của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội với nhiều giải pháp đồng bộ và quyết liệt. Đồng thời, triển khai hiệu quả các mô hình tuyên truyền, thay đổi nhận thức của người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số về tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, xóa bỏ hủ tục, xây dựng cuộc sống mới, hướng tới sự phát triển bền vững.

Nguyễn Dương